Autor: Bogdan Ferdek

Ideologizacja ducha Soboru

Wspominając rozpoczęcie II Watykańskiego Soboru papież Benedykt XVI powiedział: „Mieliśmy nadzieję, że wszystko się odnowi, że nadejdzie naprawdę nowa Pięćdziesiątnica, nowa epoka Kościoła”. Jednak po zakończeniu Soboru zamiast nowej Pięćdziesiątnicy i nowej epoki Kościoła zaczął się proces jego rozpadu, który przebiegał w dużej mierze pod znakiem powoływania się na Sobór. Znakiem rozpadu Kościoła są świątynie zamienione na restauracje i kawiarnie, warzywniaki, siłownie, biura nieruchomości, butiki, a w najlepszym przypadku na muzea. Winy za taki stan rzeczy nie można przypisywać Soborowi. Był on bowiem synergizmem działania Ducha Świętego i ludzi. Również do tego Soboru można odnieść zdanie z Dziejów Apostolskich: „Postanowiliśmy Duch Święty i my” (15, 28). Przyczyn rozpadu Kościoła po Soborze jest wiele. Jedną z nich jest to, co Ratzinger/ Benedykt XVI nazywa: „widmem Soboru”, „posoborowym progresizmem”, „rzekomym duchem Soboru”, „antyduchem”, „deformacją Soboru”, „hermeneutyką nieciągłości”, „duchem Soboru nie idącym za tekstami Soboru”, „Soborem mediów”, „Soborem wirtualnym”. Za wspólny mianownik dla tych wszystkich określeń można uznać słowo „antyduch”. Ten anty-duch Soboru chce interpretować Sobór w opozycji do jego słów. Traktuje on bowiem Sobór jako punkt wyjścia, od którego można się szybko oddalić lub też uważa, że historia Kościoła zaczyna się od Soboru Watykańskiego II jako swoistego punktu zerowego. Antyduch Soboru zrywa więc z tym, co było przed Soborem, w imię zasady, że wszystko, co nowe lub rzekomo nowe jest o wiele lepsze od tego, co było lub co jest. W taki sposób interpretuje sobór „skrzydło postępowe”, które można określić mianem „progresizmu”. Oprócz „skrzydła postępowego” istnieje w Kościele również „tradycjonalizm”, który można określić mianem „integryzmu”. Dla tradycjonalistów istnieje tylko Kościół przed Soborem. Tak jak dla progresistów nowe jest lepsze od starego, tak dla integrystów stare jest lepsze od nowego.  Chociaż progresistów jest więcej niż integrystów, to jednak ci ostatni mają ściśle określone struktury. Antyduch Soboru ma więc dwa skrzydła: skrzydło postępowe, czyli progresizm, i skrzydło tradycjonalistyczne, czyli integryzm. Ten anty-duch Soboru zdaje się stawać ideologią. Według Powszechnej encyklopedii filozofii wydanej w dziesięciu tomach w latach 2000–2009 w Lublinie przez Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, ideologia to „system leżący u podłoża doktryny politycznej, której celem jest realizacja jakiejś utopii; całość poglądów i ocen tłumaczących sytuację historyczno-społeczną, gospodarczą, kulturową i polityczną jakiejś grupy ze względu na jej interesy”. Czy zatem antyduch Soboru nie jest jakimś ideologicznym systemem? Celem tego systemu miałaby być realizacja jakiejś eklezjalnej utopii o nowym Kościele po Soborze lub kontynuowanie starego Kościoła przed Soborem. Ewentualnie, czy antyduch Soboru nie jest całością poglądów i ocen Soboru stojących w opozycji do jego słów? Te poglądy i oceny miałyby być w interesie Kościoła, czyli dla jego pożytku. Czytaj dalej „KONFERENCJA NAUKOWA „WSPÓŁCZESNE IDEOLOGIE A CHRZEŚCIJAŃSTWO W MYŚLI JOSEPHA RATZINGERA/ BENEDYKTA XVI””

Camino – spotkanie z męczennikami. Znaczenie dla dzisiejszego Kościoła

Pielgrzymowanie do sanktuarium pierwszego męczennika z kolegium 12 Apostołów jest również spotkaniem z męczennikami różnych czasów. Moja rowerowa pielgrzymka z Wrocławia do Santiago de Compostella wiodła przez Vierzenheilige – sanktuarium 14 świętych Wspomożycieli, męczenników starożytnego Kościoła. W Wandei odkrywałem ślady męczenników z czasów rewolucji francuskiej, a w hiszpańskim Santander – z czasów rewolucji hiszpańskiej. Męczennicy czczeni w Vierzenheiligen, w Wandei i w Santander nie wyczerpują listy męczenników czczonych na camino. Świętym na drodze św. Jakuba poświęcona jest zbiorowa monografia pod redakcją Antoniego Jackowskiego i Franciszka Mroza: „Święci i błogosławieni na drodze św. Jakuba – W 800. rocznicę pielgrzymki św. Franciszka z Asyżu do Santiago de Compostela”. Na szczególną uwagę zasługuje rozdział autorstwa Agnieszki Jaworskiej. <„Przewodnik pielgrzyma” (tzw. Liber Peregrinationis), czyli piąta księga Kodeksu Kalikstyńskiego […]która zobowiązuje wędrowców do nawiedzania w czasie pielgrzymki sanktuariów, w których spoczywały ciała świętych. Rozdział ósmy owego „Przewodnika” zawiera liczne wskazówki i informacje dotyczące relikwii, miejsc pochówku oraz kultu świętych”[1]. W Aneksie został umieszczony wykaz świętych z „Liber Peregrinationis”. Świętym na szlaku św. Jakuba poświęcony jest również rozdział w monografii pod redakcją Piotra Roszaka „Camino de Santiago – nie tylko droga. Historia i współczesność szlaku św. Jakuba”. Autorem tego rozdziału jest Jesús Tanco. Uzasadnia on tezę, że „Szlak św. Jakuba jest olbrzymim ołtarzem świętych. Każdy z nich pochodzi z innej epoki, odmiennych okoliczności, z własną charyzmą i specjalnymi uzdolnieniami duchowymi”[2] Z tego olbrzymiego ołtarza zostaną wybrani męczennicy starożytni, męczennicy francuscy z XVIII oraz męczennicy hiszpańscy z XX w. Wszystkich męczenników – nie tylko tych z camino – można zdefiniować słowami Księgi Mądrości (3, 1-6): „ A dusze sprawiedliwych są w ręku Boga i nie dosięgnie ich męka. Zdało się oczom głupich, że pomarli, zejście ich poczytano za nieszczęście i odejście od nas za unicestwienie, a oni trwają w pokoju. Choć nawet w ludzkim rozumieniu doznali kaźni, nadzieja ich pełna jest nieśmiertelności […] Bóg ich bowiem doświadczył i znalazł ich godnymi siebie. Doświadczył ich jak złoto w tyglu i przyjął ich jak całopalną ofiarę”.

Wybrani męczennicy z camino zostaną ukazani w perspektywie kategorii „spotkania”, na którą zwraca uwagę filozofia dialogu. Według tej filozofii człowiek, istniejąc w świecie, nie może nie spotykać się z innymi. Martin Buber uważa, że w życiu ciągle się ktoś do każdego człowieka zwraca oczekując od niego odpowiedzi myślą, słowem, czynem, tworzeniem, wpływem. Przy czym w takim spotkaniu  nie chodzi tylko o tego drugiego, ale zawsze też o samego zagadniętego człowieka[3]. Idee filozofii spotkania przejął reformowany teolog Karl Barth, dla którego „wypełnione treścią <ja jestem> – należy określić jako: <jestem w spotkaniu>”. Człowieczeństwo więc „każdego człowieka polega na tym, że istotą określającą jego bycie jest współbycie z innym człowiekiem”[4]. Odnosząc założenia filozofii dialogu do camino, można powiedzieć, że określa ono bycie pielgrzyma jako współbycie nie tylko z innymi pielgrzymami, ale również z męczennikami. W tym współbyciu z męczennikami chodzi zawsze o pielgrzyma, czyli  o jego odpowiedź myślą, słowem, czynem, tworzeniem oraz wpływem. Jaką zatem odpowiedź kształtuje u pielgrzyma jego spotkanie z męczennikami na camino? Odpowiedź na to pytanie będą chciał przynieść tryptyk, którego poszczególne części ukażą odpowiedzi pielgrzyma „zagadniętego” na drodze św. Jakuba przez męczenników będących ofiarami starożytnych, osiemnastowiecznych i dwudziestowiecznych prześladowań. Czytaj dalej „KONFERENCJA NAUKOWA Camino de Santiago – droga spotkania”